‘Hou in gedachten dat het gedrag van de ander je nooit op een bepaalde manier kan ‘doen’ voelen. Je gevoelens zijn jouw dashbordlichtjes’. Marshall Rosenberg
Bedenker Marshall Rosenberg ontwikkelde een manier van communiceren waarbij we elkaar geen geweld aan doen (geweldloze communicatie), maar elkaar ontmoeten zoals ieder is, in wat we nodig hebben van elkaar (verbindende communicatie).
Een sleutelpunt achter deze manier van communiceren is een wetenschappelijk onderzocht gegeven: mensen hebben overal ter wereld dezelfde behoeften. Dat betekent dat empathie ervoor kan zorgen dat we manieren kunnen vinden om met onderlinge verschillen om te gaan, want achter de verschillen schuilen behoeften waar we verwantschap mee voelen. Ze maken ons mens en verbinden ons met elkaar. Gevoelens wijzen ons de weg naar behoeften: een aangenaam gevoel seint dat er een behoefte vervuld wordt, een onaangenaam gevoel dat er een behoefte in het gedrang is. Gevoelens dienen zo behoeften. Kwaadheid vormt hierop een uitzondering: het drijft ons naar een destructieve opstelling. Door bij je kwaadheid stil te staan kom je bij het onderliggende gevoel en de daarbij horende behoefte uit.
Empathie opbrengen voor de ander is niet makkelijk als er angst, schuld en schaamte in het spel is. Dan wordt onze communicatie eerder een gevecht om gelijk te krijgen, schuldigen te zoeken, te veroordelen, te belonen en straffen... Deze dynamiek wordt gevoed door schaarste-denken: er is niet genoeg voor iedereen, ik moet er vooral voor zorgen dat ik het mijne heb voor het te laat is.
Empathie opbrengen wordt makkelijker als je kijkt vanuit rijkdom: er is genoeg van alles om ieders behoeften te voldoen, als we stilstaan bij wat ieder nodig heeft wordt duidelijk hoe we aan ieders behoeften recht kunnen doen. Daarmee komen we ook tegemoet aan wat elk van ons wezenlijk wil: ruimte krijgen om onszelf te zijn en oprecht nieuwsgierig zijn naar wie de ander is en wat zij of hij nodig heeft om zichzelf te kunnen zijn naast jou.
Conflicten komen vaak voort uit het gefixeerd raken op de manier om behoeften te voldoen, eerder dan een verschil in behoefte zelf. De weg uit deze patstelling is elkaars achterliggende behoeften beluisteren en dan samen zoeken naar manieren om maximaal aan alle behoeften tegemoet te komen. Als de ene appelsienen nodig heeft voor het sap en de ander voor de pel, dan hoef je geen gevecht te leveren.
Al wat we zeggen en doen is een manier om behoeften te voldoen. Hoe bewuster je je bent van je behoefte hoe meer manieren je kan verzinnen om ze te voldoen. Je ervaart meer keuzevrijheid en onafhankelijkheid daarin.
Soms ervaren we zo weinig ruimte dat we ongelukkige manieren kiezen om behoeften te vervullen. Bijvoorbeeld snoepen omdat er niet voldaan kan worden aan wat je werkelijk nodig hebt. Het kost soms veel moeite om stapsgewijs na te gaan wat je eigenlijk nodig hebt en hoe je dat op een gelukkige manier kan bereiken.
Deze manier van kijken maakt ieder van ons verantwoordelijk voor z’n eigen innerlijke wereld en wat je daarmee doet. Door te klagen, de schuld buiten je te leggen,… geef je de verantwoordelijkheid uit eigen hand. Daarmee verlies je echter ook de kracht om je leven kwaliteitsvol te leven. Je verliest de mogelijkheid om zelf te kiezen wat je denkt, voelt, zegt, doet,...
Nu Rosenberg overleden is, verschijnen er stilaan ook werken van andere auteurs. In Vlaanderen bijvoorbeeld van Corrylaura Vanbladel.
De boeken van Rosenberg zelf blijven uiteraard de moeite waard:
- Marshall Rosenberg, Geweldloze communicatie. Ontwapenend, doeltreffend en verbindend. Lemniscaat, 2011, 978-90-4770-361-7
- Marshall Rosenberg, Geweldloze communiceren, hoe doe je dat? Lemniscaat, 2014, 978-90-4770-603-8
